Nk’uko hasohotse itangazo rihamagarira Abanyamauryango bujuje ibisabwa, Buri
munyamuryango watoranijwe agira uruhare rukomeye mu itegurwa ry’amatora. Muri
"Termes de Référence" zatangajwe na CENI, abanyamuryango b’amabiro y’itora
bazaba bafite inshingano ebyiri zikomeye:
1. Gutegura ibikorwa by’itora
(Organisation des opérations de vote): Aha bivuze ko bazakora ibijyanye
n’itegurwa ry’umunsi w’amatora, harimo kwakira abatora, kubaha amakarita
y’itora, kubafasha mu gutora, no kureba ko ibintu byose bikorwa mu mucyo no mu
mutekano.
2. Gutanga cyangwa koherereza CECI ibyavuye mu matora (Résultats du
scrutin): Aha bivuga ko nyuma yo kubara amajwi, abanyamuryango b’iyo bureau de
vote bazafata ibyavuye mu matora bakabitanga ku rwego rukurikiraho, ari rwo
Commission Électorale Communale Indépendante (CECI). Izi nshingano zose
zizarangwa n’ubunyangamugayo, ubunyamwuga n’ubwitonzi bukomeye, kuko umutekano
w’amatora ndetse n’ubwizerwe bwayo biri mu biganza by’aba bantu. Ibisabwa ku
Bashaka Gusaba Uwo Mwanya: Mu rwego rwo gukumira icyashobora guhungabanya
ubunyangamugayo bw’amatora, CENI yashyizeho ibisabwa ku muntu ushaka kwinjira
muri bureau de vote. Ibyo bisabwa birimo:
1. Kuba ufite ubwenegihugu bw’u
Burundi (Nationalité burundaise): Ni ukugira ngo hatagira abanyamahanga binjira
mu bikorwa by’amatora y’igihugu batari abenegihugu.
2. Kuba ufite imyaka
y’ubukure (18 ans au moins): Ubusanzwe, mu mategeko menshi y’ibihugu, imyaka 18
ni yo yemewe nk’iyo umuntu aba afite ubushobozi bwo gufata ibyemezo byuzuye.
3.
Kuba utarigeze uhanwa n’inkiko ku byaha bikomeye (Bonne moralité): Ni uburyo bwo
kurinda ko ibikorwa by’amatora byinjirwamo n’abantu bafite imyitwarire mibi
cyangwa amateka atari meza.
4. Kuba utari mu mirimo ya politiki (Neutralité
politique): Ubusanzwe, abanyamuryango b’amabiro y’itora bagomba kuba
batabogamiye ku ishyaka na rimwe kugira ngo amatora abe mu mucyo no mu
bwisanzure.
5. Kuba uzi gusoma no kwandika mu Kirundi cyangwa mu Gifaransa: Ibi
ni ingenzi cyane, kuko itora rikoresha inyandiko nyinshi kandi ibirego byose
bigomba kuba bisomwa neza kandi byandikwa uko bikwiye.
IV. Akamaro K’iyi Gahunda
mu Iteganyirizwa ry’Amatora: Gutoranya neza abanyamuryango b’amabiro y’itora ni
kimwe mu by’ingenzi bigaragaza ubushobozi bwa CENI bwo gutegura amatora yizewe.
Iyo hatanzwe inshingano zisobanutse n’ibisabwa byubahirizwa, bigira ingaruka
nziza ku matora arimo:
• Kongera icyizere cy’abaturage mu matora: Iyo abaturage
babona ko abatoranijwe bafite ubushobozi kandi batabogamye, barushaho kwizera
igikorwa cy’amatora.
• Kwirinda amakosa n’uburiganya: Amahugurwa hamwe
n’itegurwa ryiza rituma habaho gukumira amakosa n’ibikorwa by’uburiganya
bishobora kubangamira amahoro.
• Kugabanya impaka zishingiye ku matora: Iyo
ibyavuye mu matora byemewe n’impande zose, ntihaba hakenewe kwitabaza inzira
z’ubujurire bw’amategeko cyangwa izindi nzira zivunanye.
V. Ibirenze ku Mvugo:
Kugaragaza Itandukaniro mu Bikorwa Nubwo CENI ishyiraho ibipimo byiza byo
gutoranya abanyamuryango b’amabiro y’itora, akenshi ibibazo bituruka mu ishyirwa
mu bikorwa. Hari ibintu bikwiye gukosorwa cyangwa kwitabwaho kurushaho:
• Gukora
neza igenzura ry’abo bantu: Akenshi bamwe bajya binjira muri izi gahunda kubera
imikoranire cyangwa ruswa. Ni ngombwa ko habaho ubushishozi bwimbitse.
•
Amahugurwa yihariye ku bakozi b’amatora: Nta muntu ugomba gutangira akazi
k’amatora atarabanje guhugurwa ku nshingano ze, amategeko amugenga,
n’imyitwarire iboneye.
• Gukomeza kwigisha abaturage: Abaturage na bo bagira
uruhare runini mu kubungabunga amahoro n’imigendekere myiza y’amatora. Kumenya
uburenganzira bwabo, uko batanga ikirego, ndetse n’uko bitwara ku munsi
w’amatora ni ingenzi. VI. Ingaruka Zishobora Kuvuka mu Gutoranya Nabi Iyo
hatitawe ku bipimo bisabwa cyangwa habayeho kwinjiza abantu badafite ubushobozi
cyangwa bataboneye mu myitwarire, bishobora kugira ingaruka zikomeye:
• Gutakaza
icyizere mu matora: Iyo abaturage babona ko abashinzwe amatora ari abatagira
ubunyamwuga, ntibayizera.
• Intonganya hagati y’imitwe ya politiki: Politiki
irangwa n’amatsiko menshi n’amarangamutima. Iyo amatora yagenze nabi, havuka
ibibazo bishobora no guteza umutekano muke.
• Gutakaza inkunga mpuzamahanga:
Amahanga atanga inkunga nyinshi mu bikorwa by’amatora. Iyo bigaragaye ko amatora
atagenze neza, bashobora guhagarika inkunga. Inkiko z’amatora n’abayobozi bazo
bagira uruhare rukomeye mu kubaka demokarasi nyakuri. Ibyerekezo bya CENI y’u
Burundi byerekeye gutoranya abanyamuryango b’amabiro y’itora ni intambwe ikomeye
mu gutegura amatora meza, aciye mu mucyo kandi yizewe. Icyakora, ibyanditse si
byo bihagije; hakenewe ubushake n’ubunyamwuga mu ishyirwa mu bikorwa. Burundi,
kimwe n’ibindi bihugu byose, gifite amahirwe yo kubaka ejo hazaza hifashishije
amajwi y’abaturage. Ni ngombwa ko abashinzwe amatora baba indorerwamo
y’ubunyangamugayo, ubwigenge n’ubwubahane. Uru ni urugero rw’uko inyandiko
y’ubuyobozi igira impinduka ku buzima bw’igihugu. Inkuru nk’izi zigomba
guhindura imyumvire, zigashishikariza abatuye igihugu kwitabira ibikorwa bya
demokarasi bashize amanga. Niba wifuza ko nkongeramo ibisobanuro bindi,
ibitekerezo by’abaturage cyangwa igice cy’amateka y’amatora mu Burundi, mbwira
nongere.
0 Comments
Ibihe byiza! Tanga ibitekerezo byawe ku nkuru