Tariki ya 6 Mata mu Mateka y’Isi, Jenoside yakorewe Abatutsi n’andi mateka akomeye yabaye kuri iyi tariki.

Menya amateka akomeye yabaye ku itariki ya 6 Mata mu mateka y’isi, harimo Jenoside yakorewe Abatutsi mu Rwanda mu 1994, Itangizwa ry’Itorero rya LDS, Imikino Olempike ya mbere, n’ibindi byaranze iyi tariki idasanzwe". Tariki ya 6 Mata ni imwe mu matariki yanditse amateka akomeye mu bihugu bitandukanye ku isi.

Buri mwaka, iyi tariki isubizamo amarangamutima menshi ku Banyarwanda, by'umwihariko kubera Jenoside yakorewe Abatutsi yatangiye ku munsi nk’uyu mu 1994. Ariko kandi, si mu Rwanda honyine higeze haba ibintu bikomeye ku ya 6 Mata. Muri iyi nkuru yateguwe n’umwanditsi n’umushakashatsi Uwarivuze Emmanuel, turagaruka ku mateka atandukanye yabaye kuri iyi tariki kuva mu kinyejana cya 19 kugeza mu kinyejana cya 21, Mbahaye IKAZE, IBYABAYE KU ITARIKI YA 6 MATA MU MATEKA Y’ISI 1. Jenoside yakorewe Abatutsi – 1994 (Rwanda) Ku ya 6 Mata 1994, indege yarimo Perezida w’u Rwanda, Juvénal Habyarimana, hamwe na Perezida w’u Burundi, Cyprien Ntaryamira, yarashwe igwa i Kigali. Ibi byabaye imbarutso y’itangira rya Jenoside yakorewe Abatutsi, aho abatutsi barenga miliyoni biciwe mu gihe cy’iminsi 100. Iki ni kimwe mu byaha bikomeye byibukwa n’amahanga, kandi ni amateka akomeje kwigwaho no gusigasirwa. Impinduka ku Rwanda n'Isi: Jenoside yahinduye ubuzima bw’igihugu, bikagira ingaruka zikomeye ku mibanire y’abanyarwanda n’iterambere ry’igihugu. Ku rwego mpuzamahanga, byatumye habaho igenzura ku mikorere ya Loni, ndetse havuka ingamba nshya mu kurinda ikiremwamuntu. Itangizwa ry’Itorero rya Yesu Kristo ry’Abatagatifu b’Iminsi ya Nyuma – 1830 (Amerika) Joseph Smith yatangije iri torero i Fayette, muri Leta ya New York. Iri torero ryaje gukura cyane, rikagira abayoboke benshi ku isi hose, by’umwihariko muri Leta Zunze Ubumwe za Amerika. Impinduka ku idini n’umuco: Uyu munsi ukomeye ku bayoboke b’iryo torero, kuko ari bwo batangiriye urugendo rwabo nk’itorero. Intambara ya Shiloh – 1862 (Tennessee, USA) Iyi ntambara yabaye mu gihe cy’intambara y’abaturage (Civil War) hagati y’ingabo za Leta zunze ubumwe (Union) n’iza Konfederasi (Confederacy). Yari imwe mu ntambara zakomerekeje abantu benshi mu mateka y’Amerika. Ingaruka: Yateje igihombo kinini n’amaraso menshi. Yagaragaje ubukana bw’intambara hagati y’abavandimwe. Itangizwa ry’Imikino Olempike ya Kizungu – 1896 (Athens, Ubugereki) Nyuma y’imyaka irenga 1,500 imikino ya kera ihagaritswe, kuri iyi tariki hatangijwe imikino ya mbere ya Olempike y’iki gihe. Yabereye i Athens, muri Grèce. Ibyiza yagejeje ku isi: Yabaye intangiriro y’ubusabane n’ubwiyunge biciye mu mikino. Yongera ishema ku mukino mpuzamahanga. Robert Peary atangaza ko yageze ku Ntararibonye y’Amajyaruguru – 1909 Uyu mugabo yavuze ko yageze ku North Pole, ariko hari impaka zikomeye ku kuri kw’iyo ntambwe. Gusa nubwo bigaragaramo gushidikanya, uwo munsi wanditse amateka. Ibyibazwa n’amateka: Ese koko yari yahageze? Hari impaka mu banyamateka n’abashakashatsi. Leta Zunze Ubumwe za Amerika zinjira mu Ntambara ya Mbere y’Isi Yose – 1917 Nyuma yo kubona ibikorwa by’Ubudage birimo kwibasira amato y’Abanyamerika, Kongere yemeje kwinjira mu ntambara ku ruhande rw’aba-Allies. Ibyabaye nyuma: Amerika yahinduye uko intambara yagenze. Byatangiye isano yihariye hagati ya Amerika n’u Burayi. Intelsat I (Early Bird) yoherezwa mu isanzure – 1965 Ni yo satelite ya mbere y’itumanaho y’ubucuruzi, yashyizwe mu isanzure igamije gutanga itumanaho rya televiziyo n’andi makuru. Ubuzima bushya mu itumanaho: Yatangije itumanaho ryihuse hagati y’imigabane. Isoko yo gukura kw’ikoranabuhanga. Ihohoterwa rishingiye ku gitsina muri Jenoside – 1994 (Rwanda) Mu gihe cya Jenoside, abagore benshi bafashwe ku ngufu, bikagira ingaruka zikomeye ku buzima bwabo n’imibereho yabo. Ibyakomeje kuvugwa: Haracyakenewe ubutabera kuri benshi mu bagore bakorewe ihohoterwa. Amategeko mpuzamahanga yashyizweho kugira ngo iryo hohoterwa ritazongera. Irondaruhu mu bica i Tulsa – 2012 Abirabura batanu barashwe, batatu barapfa, abandi barakomereka. Jake England na Alvin Watts bemeye icyaha cy’ubwicanyi bushingiye ku irondaruhu. Uburemere bw’icyaha: Iki gikorwa cyibukije isi ko irondaruhu rigihari. Cyashyize igitutu ku butabera no ku mitangire ya serivisi z’umutekano.

Tariki ya 6 Mata ni imwe mu matariki atazibagirana mu mateka y’isi, cyane cyane mu Rwanda aho Jenoside yakorewe Abatutsi yatangiye kuri uwo munsi. Ariko uko imyaka ihita, tubona ko ku isi hose hari amateka atandukanye akomeye yagiye aba kuri iyi tariki. Bityo, kumenya aya mateka ni uguha agaciro ibihe, kwigira ku byabaye no gufata ingamba zo kwirinda ko amateka mabi asubira. Inkuru yateguwe n’umwanditsi n’umushakashatsi Uwarivuze Emmanuel, ukomeje gushishikariza urubyiruko n’abasomyi bose gukunda no gusigasira amateka. MUGIRE AMAHORO!